فقط اخبار بد مقصر نیستند - مجله سی نوا

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، این روزها بین رسانه ها رقابتی نانوشته برای انتشار اخبار تلخ و منفی وجود دارد؛ هرچه تلخ تر بیننده بیشتر! آن هم در شرایطی که تعدد رسانه ها و ظهور شکل های نوین انتقال اخبار و اطلاعات، باعث شده جذب مخاطب از هر زمانی سخت تر و در عین حال حیاتی تر باشد. اما پژوهش های اخیر موسسه رویترز نشان می دهد این فرایند منجر به این شده که مردم در سرتاسر جهان هر روز بیشتر از اخبار فاصله بگیرند و به اصطلاح دچار پس زدگی یا بی تفاوتی به خبر شوند. بر اساس یافته های این موسسه پژوهشی، در حال حاضر یک سوم مردم جهان ترجیح می دهند که خبر نخوانند !

مریم سلیمی مدرس دانشگاه و پژوهشگر ارتباطی درباره اینکه چرا مردم از خبر گریزانند؟ چنین اظهار کرد: صرفاً انتشار اخبار بد منجر به پس زدگی مخاطب از خبر نشده و انتشار اخبار خوب و امیدبخش نیز هرگز به تنهایی راهگشا نخواهد بود .

وی در پاسخ به اینکه رسانه ها تا چه میزان باعث پس زدگی مخاطب از خبر شده اند؟ توضیح داد: آنچه رسانه ها در فرایند تبدیل رویداد به خبر صورت می دهند، سبب می گردد تا اخباری منتشر گردد که متأثر از منافع اقتصادی، سیاسی و... آنها ساخته و پرداخته شده و ایدئولوژی، ارزش، سبک زندگی، اصول اخلاقی و مواردی از این دست را القا و منتقل می سازد که مد نظر آنهاست. در این جهت از تاکتیک ها، تکنیک ها و ... بسکمک بهره می گیرند تا آنچه را خود می خواهند در بستر خبر یا دیگر قالب های نوشتاری، بصری، چندرسانه ای و ... بازنمایی کنند .

سلیمی ادامه داد: این فرایندِ ساخت و تولید خبر، در کنار انتخاب، چیدمان و چینش و برجسته سازی که در اولویت گذاری اخبار صورت می دهند، باز القائات و تحمیل هایی را در پی دارد که دائم در تلاش است تا آنچه را که رسانه ها خود می خواهند به مخاطبان و کاربران دیکته کنند. در این میان، تجربه رسانه ها به آنها ثابت کرده که اخبار بد، پسند و پذیرش بیشتری دارد تا اخبار خوب؛ لذا این چیدمانی که از انواع اخبار پیش روی مخاطب (با همه ملاحظاتش) قرار می دهند، عمدتاً گرایش را به سمت ارائه و انتشار اخبار بد بیشتر کند. همه این مسائل در حالی است که مخاطب و کاربر به واسطه دسترسی به اینترنت به دنبال چیزهایی می گردد که دیگر نمی خواهد از دریچه رسانه های جمعی دریافت کند. کاربر می خواهد فرصت دیده شدن داشته باشد. می خواهد به اصل رویداد نزدیک تر باشد. می خواهد اخبار را با دستکاری کمتری ببیند و سریع تر از گذشته آن را دریافت کند. می خواهد خود در این فرآیند نقش داشته باشد و ... .

وی افزود: همه این ها باز در شرایطی است که جهان در عصر پساحقیقت گام نهاده است؛ عصری که در آن واقعیت های عینی در شکل دهی افکار عمومی کمتر از جذابیت های هیجانی و باورهای فردی نقش و تأثیر دارند. عصری که در آن میزان مقبولیت ادعایی که بر پایه احساسات و عقاید مردم بنا شده، بیش تر از ادعایی است که بر پایه حقیقت و دلایل علمی و منطقی شکل گرفته است. امکان دسترسی ساده تر به اینترنت و رسانه های اجتماعی و نقش تک تک کاربران، ربات ها و ... در تولید و انتشار اخبار سبب می گردد تا معضل جدی در این میان شکل بگیرد، تشدید فرایند شکل گیری و گسترش اخبار و تصاویر جعلی. (سرعت انتشار اخبار جعلی 6 برابر سریع تر از اخبار واقعی است) .

کاهش اعتماد به رسانه ها بیشتر از سایر سازمان ها و نهادها

وی با اعتقاد بر اینکه در جهان به طور قابل توجهی اعتماد به همه منابع کاهش یافته است ـ از رسانه های جمعی و دولت گرفته تا ان جی اوها و رسانه های اجتماعی، به آماری در آمریکا اشاره کرد و گفت: پیش از سال 1998 دموکرات ها 64 درصد به رسانه های جمعی اعتماد داشتند که در سال 2016 به 51 درصد رسیده است. عموم مردم امریکا پیش از سال 1998 حدود 53 درصد به رسانه های اجتماعی اعتماد داشتند که در 2016 به 32 درصد رسیده است. این عدد درخصوص رسانه های اجتماعی در بین جمهوری خواهان پیش از 1998 ، 41 درصد بوده که در سال 2016 ، حدود 14 درصد شده است .

آنچه در این میان مهم است که اعتماد به طور کلی کاهش یافته، اما این کاهش در مورد رسانه ها خیلی بیشتر از سایر سازمان ها و نهادها بوده است. با این تفاسیر، ما در جهانی به سر می بریم که دیگر به منابعی که در گذشته به آنها اعتماد داشتیم، اعتماد نداریم، در عین حال، دست اندرکاران حوزه تولید خبر، دیگر افراد عموماً حرفه ای نیستند. امکان تشخیص خبر جعلی و واقعی بسیار سخت شده است. امکان اعتبارسنجی اخبار به راحتی وجود ندارد. مسائل احساسی و هیجانی مردم را بیشتر به خود جلب می کنند و فضا و بستر سوء استفاده بسیار هموارتر شده است و ... .

گرایش جهان به سمت بصری تر شدن، مینمال تر شدن و خلاقیت بیشتر

سلیمی درباره نقش و غفلت رسانه ها در این زمینه گفت: جهان به سمت هرچه بصری تر شدن، مینمال تر شدن، سه بعدی شدن، خلاقیت بیشتر و ... گرایش و تمایل یافته است و این در حالی است که عمده رسانه ها، هنوز در قالب های گذشته خود مانده اند و اصرار دارند همچنان با روش ها و قالب های قدیمی با مخاطبان و کاربران سخن بگویند یا حداقل با تغییرات همگامی لازم را ندارند. تغییر ذائقه مخاطبان و کاربران، تحولات نسلی، شرایط حاکم در عصر پساحقیقت، تحولات نو به نوی تکنولوژیکی و امکانات و سهولت و دسترسی بیشتری که در بستر وب 3 ، 4 و 5 ایجاد می کند و... همگی شرایط متفاوتی را نسبت به قبل ایجاد کرده اند که باید رسانه ها به خصوص رسانه های جمعی برای جلب و جذب و حفظ مخاطبان و کاربران به آنها توجه کنند و از آن غفلت نورزند .

او در عین حال با تاکید بر اینکه انتشار اخبار خوب و امیدبخش هرگز به تنهایی راهگشا نخواهد بود، لزوم تلاش به بازگرداندن اعتماد به جامعه در تمامی سطوح، کمک به انتشار اخبار واقعی و قابلیت تشخیص آنها، کمک به افزایش سوادهای نوین عموم افراد جامعه از جمله مخاطبان، کاربران و صاحبان و مالکان و دست اندرکاران رسانه ها، سیاستمداران، روابط عمومی ها، تأکید بر لزوم رعایت اصول اخلاقی، مسئولیت اجتماعی بیشتر کاربران و دست اندرکاران و فعالان حوزه رسانه را از جمله مواردی مطرح کرد که در بازگرداندن مخاطب به سمت خبر می تواند تاثیرگذار باشد .

سلیمی همچنین در پاسخ به اینکه آیا انتشار اخبار امیدبخش می تواند به برگشتن مخاطب از این شرایط کمک کند؟ اظهار کرد: برای حل این مسأله برخی معادلات باید تغییر یا اصلاحاتی داشته باشند تا زمینه بهبود حاصل گردد. تا زمانی که رسانه ها روال های گذشته خود را پیش گرفته اند، انتشار اخبار خوب و امیدبخش هرگز به تنهایی راهگشا نخواهد بود. اعتماد به رسانه ها با کاهش قابل توجه روبه رو شده است، مخاطبان و کاربران نقش آفرین در حوزه تولید و انتشار اخبارند و حل این مسأله به سوادهای نوین عموم افراد جامعه چه در سطح مخاطبان و کاربران و چه صاحبان و مالکان و دست اندرکاران رسانه ها و حتی در سطح دولتمردان و سیاستمداران و... نیاز دارد .

وی در عین حال افزود: هرچند عده ای معتقدند که جهانی سیاست ایجاب می کند که سیاست و دروغ در هم تنیده باشند و یا روابط عمومی ها، بازاریابان و فعالان حوزه تبلیغات، برای هرچه خوب جلوه دادن سازمان هایشان، در حوزه دستکاری اخبار، تصاویر و آمار قدم می زنند، ولی به هر تقدیر، بدون افزایش سوادهای نوین، بدون احساس درک بحران و عدم تلاش برای حل این معضل، بهبودی در این شرایط ایجاد نخواهد شد. اگر بنا باشد در فضای بی اعتمادی، همه به دنبال منافع خود باشند از سیاستمداران و دولتمردان تا رسانه ها و کاربران، کسی به اصول اخلاقی، مسئولیت اجتماعی پایبند نباشد، انتظار بهبودی نیز نمی توان داشت. در کل معتقدم، باید برای بازگشت اعتماد به جامعه در تمامی سطوح دولت، ان جی اوها، رسانه های جمعی و...، همچنین کمک به انتشار اخبار واقعی و قابلیت تشخیص آنها تدبیر گردد. باز هم تأکید می کنم باید ملاحظات عصر حاضر، در کلیه این فرایندها مدنظر قرار گیرد .

منبع:ایسنا