انبوهی از گنجینه های باستانی روی تپه ای در مجارستان کشف شد - مجله سی نوا

تحقیقات اخیر باستان شناسان مجارستانی، به ویژه گروهی به سرپرستی دکتر بِنْتسه شوش (Bence Soós)، پرده از رازهایی برداشته اند که قدمتشان به بیش از 3000 سال پیش بازمی گردد؛ یعنی به اواخر عصر برنز (Late Bronze Age) و شروع دوره آهن (Early Iron Age). در دل این تپه، قطعاتی از سرنیزه های بزرگ، دیسک های فلزی نقش دار، آویزهای چشمگیر، مهره های کهربایی (amber beads)، و حتی بقایای چرم و پارچه یافت شده است. کشف این اشیای متنوع در کنار هم، نشان از پیچیدگی زندگی اجتماعی و آیینی ساکنان باستانی این منطقه دارد.

فلزهایی که به زبان تاریخ سخن می گویند

اکتشافات اجرا شده تا امروز، بیش از آن که مجموعه ای از اشیای پراکنده باشند، ساختاری منظم و هدفمند را به تصویر می کشند. باستان شناسان پیروز به کشف توده هایی از شمش های ناقص، قطره های منجمدشده برنز، تکه هایی از مواد مذاب و ابزارهای نیمه تمام فلزی شده اند. چنین ترکیب هایی معمولاً در محل کارگاه های فلزکاری دیده می شوند و این احتمال را تقویت می نمایند که تپه شوملو در گذشته میزبان چندین کارگاه مستقل فلزکاری بوده است.

آنچه این کشف را شگفت انگیزتر می نماید، ارتباط روشن آن با فرهنگ هالشتات (Hallstatt culture) است؛ فرهنگ کشاورزی، پیچیده و پیشرفته که در عصر برنز و آهن، در مناطقی از اروپای مرکزی تا غربی توسعه یافته بود. بسیاری از آثار به جای مانده از این فرهنگ تا به امروز در آلمان، اتریش و شمال ایتالیا یافت شده اند، اما کشف مجموعه ای این چنین کامل و غنی در خاک مجارستان، جغرافیای تاریخی و فرهنگی این تمدن را گسترده تر می نماید و توزیع زمانی آن را مورد بازنگری قرار می دهد.

آیین، معیشت یا امنیت؟ چرا این فلزها دفن شده اند؟

یکی از نکات تأمل برانگیز این کشف، دفن شدن بخش قابل توجهی از اشیای فلزی داخل کوزه های سفالی است؛ رفتاری که در بازه زمانی مورد نظر تا به امروز سابقه ای نداشته است. بعضی پژوهشگران این اقدام را به رسم های آیینی و مذهبی پیوند می دهند، بعضی دیگر احتمال می دهند که این فلزات برای حفظ امنیت در زیر خاک پنهان شده بودند، یا بخشی از یک سامانه تبادل مالی و کنترل منابع بوده اند.

هرچند دلیل دقیق این دفن ها هنوز در پرده ابهام است، اما در هر حالت، چیزی که آشکار شده، وجود یک سنت پیچیده و تکرارشونده انباشت و دفن فلزات در این تپه است. شواهد باستان شناختی نشان می دهند که این رفتار به صورت برنامه ریزی شده و در طول سالیان متوالی انجام می شده، نه به صورت تصادفی یا دفعتی.

خاموش در دل خاک: از خوراک تا پارچه

تپه شوملو تنها مخزن اشیای فلزی نبوده، بلکه بقایای زندگی روزمره را نیز در خود حفظ نموده است. از جمله، دندان هایی از گراز وحشی (boar) و خوک اهلی، مهره های کهربا، اجزای پارچه ای و چرمین، و بعلاوه آثاری از محصولات کشاورزی همانند عدس دانه ریز و ارزن (millet) در لایه های رسوبی این منطقه کشف شده اند. چنین یافته هایی، تصویری زنده از تغذیه، پوشش و اکوسیستم آن روزگار به ما ارائه می دهند و گواهی هستند بر این که مردمان این منطقه نه فقط صنعت گر، بلکه جامعه ای یکپارچه با فراوری کشاورزی، تبادل آیینی، و سازوکارهای پیچیده اجتماعی بوده اند.

کلید فهم گذار تاریخی؛ وقتی علم به یاری باستان می آید

بعضی از اشیای یافت شده در تپه شوملو حاوی بقایای زیستی هستند که برای آزمایش کربن-14 یا همان رادیوکربن (radiocarbon dating) مناسب اند. این مسأله اهمیت بالایی دارد، زیرا اغلب آثار مربوط به فرهنگ هالشتات فاقد مواد ارگانیک قابل تاریخ گذاری اند و تاریخ آن ها تنها از روی لایه های خاک یا شباهت های فناوری سنجیده می گردد. این بار اما، فرصتی کم نظیر برای به دست آوردن یک بازه زمانی دقیق از گذار عصر برنز به آهن فراهم شده است.

تیم تحقیقاتی امیدوار است که این گنجینه بتواند نقش کلیدی در روشن ترکردن فصل تاریک تاریخ اروپا ایفا نماید؛ فصلی که در آن جوامع از دوران ابزارهای ساده به دوره صنایع فلزی و ساختارهای پیچیده اجتماعی و مذهبی گذر کردند.

منبع