چهره های هنری که در سال 98 درگذشتند - مجله سی نوا

1. جمشید مشایخی

بازیگر سرشناس سینما و نمایش و تلویزیون که بسیاری در نقش رضا تفنگچی سریال هزار دستان به یادش می آورند در 13 فروردین روزگارش به خاتمه رسید. جمشید مشایخی، زاده 1313، پیش از انقلاب تحصیلاتش را در تئاتر نیمه تمام گذاشت و در اداره هنر های دراماتیک استخدام شد. در نمایش های متعدد از جمله آثاری از علی نصیریان و بهرام بیضایی بازی کرد و سپس به کار در تلویزیون و سینما پرداخت.

افزون بر سینمای عامه پسند در فیلم های هنری و یا منتسب به موج نو از جمله خشت و آینه، گاو، قیصر، چشمه، شازده احتجاب و سوته دلان نیز حضور یافت. در اوایل انقلاب با بازی در نقش کمال الملک در فیلمی به همین نام و نیز ایفای نقش در فیلم گل های داوودی جایزه بهترین نقش اول مرد در جشنواره فیلم فجر را گرفت.

از دیگر آثار مطرحش در پس از انقلاب می توان به فیلم های روز واقعه، خانه ای روی آب و یک بوس کوچولو و جرم اشاره نمود.

2. منیر فرمانفرماییان

هنرمند آینه کار مدرن با نام خانوادگی اصلی شاهرودی در 31 فروردین 1398 درگذشت. منیر فرمانفرماییان، متولد 1301، در دانشکده هنر های زیبای تهران هنر آموخت. با منوچهر یکتایی، شاعر و نقاش، ازدواج کرد و برای تحصیل به آمریکا رفت. در آن جا طراحی مد نیز خواند و با نشریات مطرح این عرصه همکاری کرد و با هنرمندان مشهور از جمله اندی وارهول آشنا شد.

پس از جدایی از یکتایی با ابوالبشر فرمانفرماییان ازدواج کرد و نام خانوادگی اش را به فرمانفرماییان تغییر داد. در سال 1336 پس از 13 سال به ایران بازگشت.

یک سال بعد اثری از او مدال طلای دو سالانه تهران را به دست آورد. شماری از آثارش نیز در دوسالانه ونیز به نمایش درآمدند. به خلق آثار هنری و سفر در ایران و جمع آوری کار های هنر سنتی ایران پرداخت و در نمایشگاه و دوسالانه های متعدد داخلی و خارجی حضور یافت. سبک یگانه و بدیعش را در نقاشی در خاتمه دهه 1340 پدید آورد که آمیخته ای از آینه کاری، خاتم سازی و طراحی هندسی نقوش اسلامی با نگرش انتزاعی مدرن بود.

پس از انقلاب منیر فرمانفرماییان به آمریکا مهاجرت کرد. در 1383 به ایران بازگشت و در نمایشگاه باغ ایرانی برای اول بار پس از انقلاب حجم آب روشنایی است، ساخته اش به تماشا گذاشته شد. در 1394 آثارش در صندلی نخستین هنرمند ایرانی در گوگنهایم نیویورک، از مهم ترین موزه های هنر معاصر به نمایش درآمد. دو سال بعد در باغ موزه نگارستان تالاری به نام او گشایش یافت.

3. داریوش اسدزاده

زندگی بازیگر تئاتر، فیلم و تلویزیون در سوم شهریور به خاتمه راه رسید. داریوش اسدزاده، متولد 1302، از جوانی بازی در تئاتر را شروع کرد و به نویسندگی و کارگردانی نمایش نیز روی آورد. در دهه های 1340 و 1350 در بیش از پنجاه فیلم بازی کرد. در میانه دهه 1350 در ایالات متحده اقامت گزید.

در 1365 به ایران بازگشت و به بازی در تلویزیون و سینما پرداخت. در آثار پرشماری از جمله مجموعه های تلویزیونی پرمخاطب مانند سمندون و خانه سبز حضور یافت.

در سال های 1379 و 1380 ریاست انجمن بازیگران را بر عهده داشت. سیری در تاریخ تئاتر ایران و تماشاخانه تهران به روایت داریوش اسدزاده از تالیفاتش به شمار می آید.

4. مسعود عربشاهی

نقاش مدرن ایرانی در 25 شهریور درگذشت. مسعود عربشاهی زاده 1314، پس از تحصیل در هنرستان هنر به هنرکده هنر های تزیینی رفت و نقاشی و مجسمه سازی آموخت. در سال 1347 با مدرک فوق لیسانس معماری داخلی فارغ التحصیل شد. از دوره نوجوانی به مطالعه نقوش هنر بین النهرین و تمدن های ایران باستان پرداخت و این علاقه همیشه در او و آثارش جاری بود.

در میانه دهه 1340 در نمایشگاه دوسالانه پاریس شرکت کرد و تا چند سال بعد آثارش را در نمایشگاه های متعدد داخلی و خارجی دیگر از جمله نمایشگاه موناکو، که مدال طلایش به او تعلق گرفت، به تماشا گذاشت. با جریان هنری مکتب سقاخانه در ارتباط بود. پس از انقلاب برای مدتی از ایران رفت و در فرانسه و آمریکا روزگار گذراند. در دهه 1370 به ایران بازگشت و نمایشگاه های چندی برگزار کرد. مسعود عربشاهی نقش برجسته هایی برای بنا های گوناگون ساخت که بعضی از این آثار و نیز نقاشی هایش پس از انقلاب از میان رفتند یا آسیب های جدی دیدند.

5. حسین دهلوی

موسیقی دان و آهنگ ساز عظیم و رهبر ارکستر و خالق باله بیژن و منیژه در 23 مهرماه درگذشت.

حسین دهلوی، متولد 1306، از خردسالی در موسیقی و نوازندگی ویولن آموزش دید. در هنرستان عالی موسیقی آهنگ سازی آموخت. پس از مرگ ابوالحسن صبا، ارکستر شماره یک اداره هنر های زیبا را -که بعد ها ارکستر صبا نام گرفت و هر هفته در تلویزیون برنامه ای داشت- رهبری کرد.

در اوایل دهه 1340 به ریاست هنرستان موسیقی رسید و تا شروع دهه 1350 این مسئولیت را بر عهده داشت و همزمان به تدریس موسیقی در آن پرداخت. اپرای مانا و مانی را به مناسبت روز دنیای کودک در 1356 ساخت که پس از انقلاب به سبب ممنوعیت خوانندگی زنان هنوز اجرا نشده است.

در تدوین کتاب آموزش تنبک به همراه هوشنگ ظریف و مصطفی کمال پورتراب با حسین تهرانی همکاری داشت و نیز در صورت بندی تئوری موسیقی ایرانی تلاش ها کرد.

کتاب پیوند شعر و موسیقی آوازی از مهم ترین آثار اوست که جایزه کتاب سال را نیز به دست آورد. حسین دهلوی در انتخاب و ساخت موسیقی بعضی از فیلم ها از جمله مستند یک آتش، موج و مرجان و خارا و گنجینه های گوهر ساخته ابراهیم گلستان نقش داشت و برای فیلم هفده روز به اعدام اثر هوشنگ کاووسی موسیقی نوشت.

پس از انقلاب بی توجهی به موسیقی و به ویژه موسیقی ارکسترال سبب شد که حسین دهلوی و ساخته هایش چندان قدر نبینند. از دیگر آثار مهم او می توان به گفت وگوی دل در شور و فروغ عشق اشاره نمود.

6. منوچهر یکتایی

نقاش و شاعر ایرانی-آمریکایی و از پیشگامان نقاشی مدرن ایران، در 28 آبان درگذشت.

منوچهر یکتایی متولد 1301 در اوایل 20 سالگی دانشکده هنر های زیبای تهران را نیمه کاره رها کرد و برای تحصیل و کار به فرانسه و سپس آمریکا رفت. در دورانی که نقاشی کنشی و هیجان نمایی و هنرمند نامی اش جکسون پولاک در اوج بودند، از منوچهر یکتایی در کنار نقاشانی مانند او و ویلیام دکونینگ در ایالات متحده نام برده می شد.

موضوع بیش تر آثارش طبیعت بی جان است که با ضرباهنگی سریع و با سطحی ضخیم از رنگ و رویکردی انتزاعی به تصویر کشیده شده است. سروده های او نیز اشعاری آوانگارد به شمار می آیند که در آن ها به ساخت و بازی های زبانی می پردازد. منوچهر یکتایی به سبب اقامت درازمدت در خارج از کشور در ایران چندان قدر ندید و آن چنان که شاید شناخته نشد. آخرین نمایشگاه او در 2019 در لندن برگزار گردید. او همسر نخست منیر فرمانفرماییان بود.

7. نصرت کریمی

بازیگر، سینماگر، انیمیشن ساز و عروسک ساز که به ویژه بازی او در نقش آقاجان در مجموعه دایی جان ناپلئون مشهور است، در 12 آذر درگذشت.

نصرت کریمی، زاده 1303، زیر نظر عبدالحسین نوشین، از پایه گذاران نمایش مدرن در ایران، آموزش دید. از اوایل دهه 1320 به عضویت تئاتر نوشین درآمد و به بازیگری، چهره پردازی و طراحی صحنه پرداخت. به ایتالیا سفر کرد و در فیلم سازی تجربیاتی آموخت.

سپس به پراگ رفت و بعد از دانش آموختن در کارگردانی سینما و تلویزیون در رشته فیلم های عروسکی فوق لیسانس گرفت. پس از بازگشت به ایران رشته عروسک گردانی را در دانشکده هنر های دراماتیک دانشگاه تهران در 1343 پایه گذاشت.

او سرپرستی کارگاه نقاشی متحرک وزارت فرهنگ و هنر را نیز بر عهده گرفت و آثار انیمیشن و عروسکی متعددی از جمله نخستین فیلم عروسکی ایران با نام دل موش، پوست پلنگ را فراوری کرد.

به سریال سازی در تلویزیون رفت و به سینما نیز راه پیدا کرد. درشکه چی و محلل از مشهورترین فیلم هایش به شمار می آیند. در آثارش با نگاهی طنزآمیز به نقد تعصب و باور های نادرست دینی می پرداخت. پس از انقلاب به سبب نوشتن فیلم نامه محلل حکم قطع دست برایش صادر کردند که اجرا نشد، اما چند ماهی را در زندان گذراند و تا خاتمه عمرش اجازه ندادند فیلمی بسازد یا نمایشی بر صحنه ببرد.

پس از چندی به آموزش نمایش عروسکی و مجسمه سازی و چهره پردازی در خانه مشغول شد و نیز برای گذران زندگی به پرورش کاکتوس پرداخت.

8. شهلا ریاحی

با نام اصلی قدرت الزمان وفادوست، بازیگر سینما و تئاتر و تلویزیون و نخستین فیلم ساز زن ایرانی در 10 دی از دنیا رفت.

شهلا ریاحی، متولد 1305، با تشویق همسرش، اسماعیل ریاحی، کارگردان سینما، بازی در تئاتر را شروع کرد و شهرتی به دست آورد. در 1320 با بازی در فیلم خواب های طلایی به سینما نیز راه یافت. پنج سال بعد در صندلی نخستین کارگردان زن ایرانی فیلم مرجان را ساخت.

پس از انقلاب به او اجازه داده شد که در سینما و تلویزیون ادامه فعالیت دهد. او معمولا در نقش زنی خیرخواه و مهربان در فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی ملودرام ظاهر می شد. از شناخته شده ترین آثارش می توان از فیلم های دو فیلم با یک بلیت، دلشدگان و نیز سریال همسران نام برد.

9. نوری کسرایی

شهروی فیلم تنگسیر امیر نادری و بازیگر فیلم شازده احتجاب ساخته بهمن فرما ن آرا در گمنامی و انزوا در 21 دی درگذشت.

از نوری کسرایی، متولد 1330، اطلاعات چندانی در دست نیست. از جوانی با بازی در فیلم پنجره اثر جلال مقدم پا به سینما نهاد.

در آثار بسیاری از جمله بعضی از فیلم های مجموعه صمد به ایفای نقش پرداخت. در دهه 1350 از جذاب ترین هنرپیشگان زن نزد مخاطبان به شمار می آمد، اما به بازی در فیلم های متفاوت نیز پرداخت. دو روز از مرگش در 68 سالگی می گذشت، که ماموران آتش نشانی پیکر بی جانش را در خانه اش یافتند.

10. هوشنگ ظریف

ردیف دان سنتی و نوازنده چیره دست و آموزگار متبحر تار، از شاگردان برجسته موسی معروفی، علی اکبر شهنازی و روح الله خالقی در 17 اسفندماه درگذشت.

هوشنگ ظریف، زاده 1317، پس از خاتمه تحصیل در هنرستان موسیقی ملی در وزارت فرهنگ و هنر استخدام شد. در ارکستر صبا، ارکستر موسیقی ملی و گروه های دیگر از جمله گروه فرامرز پایور به نوازندگی و تک نوازی تار پرداخت.

نزدیک به دو دهه در هنرستان موسیقی به تدریس نوازندگی تار پرداخت. در جشنواره ها و آیین های موسیقی در سراسر دنیا تار نواخت. هوشنگ ظریف با سه تارنوای و تنبک نوازی نیز نیک آشنا بود.

در نگارش کتاب آموزش تنبک، نخستین کتاب در این موضوع، به همراه حسین دهلوی و مصطفی کمال پورتراب با حسین تهرانی نوازنده عظیم همکاری کرد.

کتاب ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران، اثر دیگر اوست که در آن به تصحیح ردیف آوازی محمود کریمی، ردیف دان برجسته پرداخته است. هوشنگ ظریف سال های متمادی از اعضای هیئت مدیره خانه موسیقی و رئیس هیئت مدیره کانون نوازندگان ساز های ایرانی بود. از شاگردان برجسته اش می توان از حسین علیزاده، داریوش طلایی و مجید درخشانی نام برد.

دیگر درگذشتگان

فهرستی از این دست لاجرم کامل نمی گردد و همه نام ها در آن نمی گنجند، به ناچار از بعضی هنرمندان درگذشته با ذکر نام یاد می کنیم.

بهنام صفوی

خواننده و آهنگ ساز موسیقی پاپ، متولد 1362، که چند سالی با بیماری تومور مغزی دست به گریبان بود در 23 اردیبهشت درگذشت.

پرویز بهرام

صداپیشه فیلم و رادیو و تلویزیون، زاده 1321، که صدایش به ویژه در فیلم مستند جاده ابریشم در یاد ها مانده و به جای بازیگران مشهوری از جمله لارنس اولیویه و اورسن ولز گویندگی نموده، در ششم خرداد با زندگی وداع گفت.

ولی الله شیراندامی

، زاده 1310، بازیگر سینما و تئاتر که بیش تر با بازی در سریال مختارنامه شناخته می گردد، در 11 بهمن از دنیا رفت.

زندگی

ملکه رنجبر

، متولد 1315، بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر که به خاطر نقشش در سریال زیر آسمان شهر شهرت داشت، در هشتم اسفند به خاتمه عمر رسید.

از دیگر درگذشتگان هنرمند در سال 1398 از حسین آهی شاعر، مصحح ادبی و گوینده رادیو، مظاهر مصفا شاعر و استاد ادبیات دانشگاه و نیز اسماعیل شیشه گران نقاش و گرافیست می توان نام برد.

منبع: bbc

منبع: برترین ها