معرفی شیطرج یا موچه و خواص درمانی آن - مجله سی نوا

نویسنده: صمصام صانعی

شیطرج گونه های مختلفی دارد که تقریباً تمامی آنها دارای خواص دارویی می باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه شیطرج که نسبت به دیگر گونه ها مرغوبتر می باشد و در طب سنتی هم کاربرد دارد اشاره شده است.

نام علمی:

Lepidium latifolium L.، نام فرانسه Passerage و نام انگلیسی آن Dittany می باشد. نام های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، موچه، شیتره، تره تیزک وحشی، مسواک الراعی، عصاب و شیطرج نامیده شده است. در اغلب دشت های مرطوب، کنار مجاری آب و نواحی سایه دارِ اروپا، آفریقا، آسیا و در ایران بیشتر در استان های شمالی، آذربایجان، چهارمحال و بختیاری، فارس و خراسان به صورت خودرو انتشار دارد.

تیره گیاه:

شب بو Cruciferae

نوع گیاه:

بوته.

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله با ساقه های شدیداً منشعب به ارتفاع حدود 50 سانتی متر گاهی موارد بیشتر و برگ های آن به رنگ سبز مایل به خاکستری، متناوب، بزرگ، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز می باشند. گل های آن کوچک، متعدد و رنگ گل ها سفید یا زرد است. میوه اش خورجینک با ظاهری بیضوی و طول میوه حدود 2 میلی متر است. ریشه گیاه هم ضخیم، دوکی شکل، دراز و منشعب می باشد.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب دشت های مرطوب، کنار مجاری آب و نواحی سایه دارِ اروپا، آفریقا، آسیا و در ایران بیشتر در استان های شمالی، آذربایجان، چهارمحال و بختیاری، فارس و خراسان به صورت خودرو انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در تمام گیاه:

گلوکوزید گوگرددار، میروزین، لپیدین، رزین، ساپونین و ویتامین ها در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

برگ ها و ریشه گیاه

نحوه مصرف:

به طور معمول برگ ها و ریشه را به صورت دم نموده، جوشانده و یا ضماد استفاده می نمایند.

خواص درمانی:

ضد اسکوربوت و تقویت نماینده عمومی بدن، تسریع نماینده جریان خون در رگ ها و ادرارآور، ضد استسقاء و برطرف نماینده اختلالات هضمی، تحلیل برنده ورم لثه دندان و سرشار از ویتامین C، تنظیم نماینده ریتم ضربان قلب و تصفیه نماینده خون می باشد. ضمناً برای هیستری، حالات عصبی و ناراحتی های کبد و کلیه هم مفید است. در استعمال خارجی له شده برگ شیطرج به صورت ضماد التیام بخش زخم های سطحی و جوشانده برگ ها به صورت کمپرس برای برطرف درد سیاتیک، روماتیسم و دردهای عصبی مؤثر می باشد.

منبع مقاله :

صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.

منبع: راسخون