فرانسه و نوستالژی خاورمیانه عربی
به گزارش مجله سی نوا، خبرنگاران، گروه بین الملل- امیر حسین رجبی معمار*: در یک ماه گذشته و پس از انفجارهای ویرانگر بندر بیروت، کنش های دیپلماتیک فرانسه افزایش یافته و دو سفر رئیس جمهور این کشور، امانوئل ماکرون، به لبنان و سپس حضور وی در عراق نشان دهنده رشته ای از کوشش های پاریس برای نقش آفرینی گسترده تر در سپهر سیاسی منطقه غرب آسیا است.
با ما همراه باشید و با تور ارزان فرانسه از کشور عشاق دیدن کنید و در شهرهای پاریس، مارسی بگردیم و برج ایفل ، موزه لوور و دیگر جذابیت های این شهر زیبا را ببینیم
در حقیقت آنان در این اندیشه اند که جای پای کمرنگ شده خود را بار دیگر زنده نمایند و به بیشینه سازی نفوذ فرهنگی و منافع سیاسی و اقتصادی شان بپردازند.
زنده کردن نقش تاریخی فرانسه
منطقه شمال آفریقا، شامات و به ویژه لبنان و سوریه برای مدتی طولانی بخشی از مستعمرات یا سرزمین های تحت قیمومت فرانسه به شمار می آمده است به گونه ای که نقش و نفوذ تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی پاریس در مناطق و کشورهای یادشده قابل چشم پوشی نیست.
در کنار این حضور قدیمی، صندلی راهبردی و ژئوپلیتیک لبنان و شرایط خاص مذهبی و قومی این کشور، اهمیت آن را در چشم رهبران پاریس برجسته تر می سازد. وجود یک اقلیت عظیم مسیحی که نقش پررنگی هم در اداره سیاسی و اقتصادی لبنان دارد و همچنین طبقه ای از سیاستمداران و بازرگانان پرورش یافته و خوگرفته به فرهنگ و زبان فرانسوی که گردش اقتصادی فراوانی با همتایان فرانسوی خود دارند، لبنان را به کانون توجه فرانسه در غرب آسیا بدل ساخته است.
بنابراین پر واضح است که سفر ماکرون پس از انفجار بیروت، وعده اصلاحات و سروسامان دادن به اوضاع بغرنج سیاسی و اقتصادی لبنان، دیدارهای فشرده با مقامات دولت و رهبران گروه های گوناگون سیاسی-قومی و در نهایت رایزنی های فشرده برای معرفی هرچه زودتر نخست وزیر، همگی در پیوند با همین نقش تاریخی-سنتی قابل دریافت است.
اختلاف نظر با آمریکا در لبنان، رقابت با ترکیه در عراق
رویکرد فرانسه در لبنان واقع بینانه تر و روادارانه تر از آمریکا و عربستان است. این نگاه البته به معنای پذیرشِ از رویِ خرسندیِ شرایطِ کنونی سیاسی در بیروت از سوی پاریس نیست و نباید گمان کرد که تفاوتی بنیادین در شیوه نگاه غرب به لبنان وجود دارد. اما به هر روی ماکرون حضور و نقش آفرینی حزب الله و هم پیمانانش را در صفحه شطرنج سیاست در لبنان -هرچند از روی بی میلی- پذیرفته و طرح ها و پیشنهادهای خود را در راستای سازگاری با همین شرایط ارائه نموده و به پیش می برد.
روشن است که واشنگتن و ریاض نرمش چندانی در برابر حزب الله نشان نمی دهند و همچنین ناهمسویی در برابر انتخاب دوباره سعد حریری به نخست وزیری که خواسته فرانسه بود، برآمده از باور آنان به ناتوانی وی در محدود کردن حزب الله است. در این میان پاریس به هر روی راه خود را رفت و توانست فرد مورد اعتمادش یعنی مصطفی ادیب را به نخست وزیری برساند.
رهبران فرانسه بر این باورند که اگر طرف های غربی بیش از این به لبنان سخت بگیرند این احتمال هم وجود دارد که بیروت رو به سوی شرق آورده و پیشنهاد یاری اقتصادی از جانب چین را پذیرفته و اوضاع از آنچه که هست پیچیده تر گردد.
در این میان سفر ماکرون به عراق را باید از دریچه ای دیگر و با نظرداشت نگرانی فرانسه از دخالت های ترکیه در عراق به آنالیز نشست. ترکیه مدتی است که در لیبی و شمال آفریقا که حیاط خلوت تاریخی سیاسی و اقتصادی فرانسه به شمار می آید به کنش گری پرداخته و به دنبال دگرگونی بازی به سود خود است. اقدامات چند ساله اخیر ترکیه در شمال عراق هم که بی احتیاج از شرح است.
در این شرایط پاریس می کوشد با یاری کردن به دولت عراق برای رویارویی با دخالت های خارجی در این کشور و تلاش برای آنچه بازگرداندن و تقویت حاکمیت ملی بغداد می خواند، به رقابت با آنکارا برخاسته و شاید با پشتیبانی از تحرکات پ ک ک اوضاع امنیتی پیرامونی ترکیه را به مخاطره اندازد.
نتیجه گیری
فرانسه در تلاش است تا با بازیگری در صحنه سیاست لبنان با یک تیر دو نشان بزند. از یک سو این تلاش به سود بازیابی نقش سیاسی تاریخی این کشور و همچنین تضمینی برای حفظ و گسترش روابط بازرگانی و اقتصادی با شرکای خود در لبنان است. از سوی دیگر کنترل و مدیریت هرچند کوتاه مدت بحرانِ بی دولتی و آشفتگیِ اقتصادی لبنان می تواند از سرریز آن به مناطق هم جوار و در راس شان اروپا پیشگیری کند. چرا که ادامه فرایند کنونی خطرناک خواهد بود.
فرانسوی ها هرچند تلاش فراوانی می نمایند تا خود را به عنوان ناجی و پشتیبان لبنان بشناسانند و با ایفای نقش پلیس خوب صندلی شان را در این کشور حفظ نمایند اما مردمان منطقه و به ویژه اهالی شام خاطرات تلخ دوران اشغالگری فرانسویان را سینه به سینه نقل نموده و به یاد دارند و اگر نبود وابستگی بعضی از سیاستمداران لبنانی به پاریس و تهدیدات الیزه به تحریم های بیش تر و دستاویز قرار دادن اعتراض های چند ماه اخیر، شرایط به گونه ای دیگر رقم می خورد.
همچنین، نباید از یاد برد که فرانسه هر چقدر هم که صاحب نفوذ و قدرت باشد در نهایت یکی از بازیگران زمین پیچیده سیاست در لبنان است و توان مشخصی دارد. در حقیقت فرانسه نمی تواند بی توجه به منافع دیگر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در لبنان کار زیادی پیش ببرد. این اصل درباره شرایط عراق هم به روشنی قابل مشاهده است. سردمداران الیزه خوب می دانند که چهره غرب آسیا از آخرین سال های حضور استعماری شان در این منطقه بسیار دگرگون شده است.
............
*کارشناس مسائل خاورمیانه
منبع: خبرگزاری مهر