روستای شالان؛ آشنایی با مقاصد تورهای طبیعت گردی ایران - مجله سی نوا

روستای شالان از توابع بخش کرند شهرستان اسلام آباد غرب در استان کرمانشاه است. این روستا از شمال و شمال شرق به ارتفاعات دالاهو، از جنوب شرقی به ارتفاعات بانه ریز و از جنوب به ارتفاعات زنگ علیان محدود می گردد . آب وهوای آن در فصول بهار و تابستان نسبتاً خنک و در پاییز و زمستان سرد و برف گیر است. ارتفاع روستای شالان از سطح دریا 1070 متر است و رودخانه پرآب الوند در جنوب روستا جریان دارد.

مقالات مرتبط:

در دو سوی بستر رودخانه الوند، که در جنوب روستا جریان دارد، تفرجگاه هایی با منظره های زیبا پدید آمده که محل رویش انواع گیاهان دارویی، مرتعی و گل های وحشی رنگارنگ است. این رودخانه و حاشیه های آن به زیستگاه پرندگان و جانوران آبزی تبدیل شده اند . جنگل های انبوه و گسترده گردو، انار و انجیر کوهی روستای شالان، از تفرجگاه های زیبا و کم نظیر روستاست، که مورد توجه مردم استان کرمانشاه قرار می گیرند . در کنار مزارع روستا، ارتفاعات صخره ای دالاهو قرار گرفته که بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد. سراسر این ارتفاعات را جنگل های انبوه و مراتع سرسبز و خرم فراگرفته است. این ارتفاعات در بیشتر مواقع سال از برف پوشیده می گردد .

منظره ها طبیعی و پوشش جنگلی ارتفاعات دالاهو با منظرههای زیبا و کم نظیر ، یکی از جاذبه های طبیعی روستای شالان است. در 4 کیلومتری روستای شالان آبشار زیبا و ویرانه های قصر یزدگرد واقع شده است که قدمت آن به دوران ساسانی می رسد . این اثر تاریخی مهم در یکی از بلندترین ارتفاعات قرار گرفته و اطراف آن را حصاری با برج های نیم دایره ای شکل در برگرفته است. این برج ها در فاصل شش تا شانزده متری یکدیگر قرار دارند.

وجود آثار و بقاع متبرکه همچون زیارتگاه مسجد عبدالله بن عمر، بابا یادگار، مقبر ابودجانه ، مقبر باباشیخ ، مقبر شیخ بایزی و بعلاوه مقبره بابا فقی نشان گر قدمت و سابقه تاریخی این روستا است. به احتمال زیاد قدمت این روستا به دوره ساسانی می رسد اما بسیاری از بناهای آرامگاهی این روستا در دوره صفویه و به دستور شاه عباس احداث شده و در دوره قاجاریه بازسازی شده اند .

مردم روستای شالان به زبان کردی با لهجه کلهر سخن می گویند ، مسلمان و پیرو مذهب تسنن هستند. دام داری، زراعت، پرورش زنبورعسل ، جنگلداری و باغداری از اهم فعالیت های مالی مردم این روستا است . فراوری محصولات و فرآورده های لبنی مانند کره محلی، کشک، روغن حیوانی و عسل در این روستا رایج است. انجیر، گردو، انار و هلو از عمده ترین محصولات سردرختی باغات شالان محسوب می شوند . گندم و جو نیز در این روستا کشت می گردد . در روستای شالان صنایع دستی نیز رواج دارد و گروهی از مردم به ویژه زنان به فراوری آن اشتغال دارند. روستای کوهپایه ای شالان بافت مسکونی متراکم دارد. معماری خانه های روستاییان به نحو معیشت و نوع فعالیت آنان بستگی دارد. فضاهای خانه ها را اتاق های استراحت و پذیرایی، سرویس بهداشتی، انبار و تنورخانه تشکیل می دهد . سقف خانه ها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود کاه گل و یا قیرگونی پوشیده شده اند و غالباً دارای ایوان هستند .

مصالح به کاررفته در خانه های قدیمی شامل سنگ، آجر، گچ، چوب، خشت و گل است. اما خانه های نو با مصالح سیمان، آهن، آجر و گچ ساخته می شوند . شرایط آب و هوایی مناسب، در پیرامون روستا مکان های بسیار زیبای طبیعی و تفریحی به وجود آورده است. درختان بسیار بلند و پوشش سبز گیاهان مرتعی، چشمه ها و سرچشمه رودهای کوچک در کوهستان های اطراف روستا، نواحی تفریحی و طبیعی منحصر به فردی را ایجاد نموده اند .

در 9 کیلومتری روستا بنای سنگی مستطیل شکلی با ابعاد 70 / 7 × 86 / 4 متر واقع شده است که به طاق گرا معروف است. این بنای سنگی فضای ایوان مانندی است که دیوارهای داخلی آن از لاشه های سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. ارتفاع بنا از سطح زمین 7 / 11 متر و عرض دهانه طاق 10 / 4 متر و عمق بنا 10 / 3 متر است. دیوارهای داخلی بنا با اشکال هندسی منقوش طراحی و اجرا شده است. در 5 کیلومتری روستای شالان مقبر ابودجانه منسوب به دور سلجوقیان واقع شده است. گفته می گردد که این مقبره به سماک بن خوشه از طایف اوس و از نزدیکان سعد بن عباده تعلق دارد که در جنگ های بدر و احد از یاران پیامبر ( ص) بوده است زیارتگاه بابا یادگار در 10 کیلومتری روستای شالان، در دامن کوه ٝدالاهو ٜ واقع شده است. بر روی این بنا که به صورت مربعی کوچک است، گنبد مخروطی شکلی قرار گرفته و قسمت های داخلی و خارجی آن با ملاط گچ اندود شده است. این آرامگاه در میان اهل حق جایگاه بسیار والایی دارد.

مسجد عبدالله بن عمر که از مساجد با شکوه صدر اسلام در ایران است، در 2 کیلومتری روستای شالان واقع شده است. این بنا بر روی بقایای بنایی ساخته شده است که به دوران قبل از اسلام تعلق داشته است. شکل مسجد مستطیل و ابعاد آن، 7 / 10 × 18 متر است. شبستان مسجد هشت ستون دارد که در دو ردیف موازی قرار گرفته اند . محراب این مسجد برخلاف سایر مساجد، از دیوار چوبی بیرون نیامده بلکه به وسیله گچ بری به دیوار مسجد الحاق شده است. منبر مسجد پنج پله دارد که پشت به محراب ساخته شده است. منار مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی بام مسجد ساخته شده و در بالای آن گنبدی مخروطی شکل واقع شده است. معماری این مسجد بسیار زیبا و منحصر به فرد است. مقبر بابا شیخ در 2 کیلومتری روستا و مقبره های شیخ بایزی و بابا حقی در 5 کیلومتری روستا از دیگر آثار مذهبی و تاریخی روستای شالان هستند.

مردم روستا در اوقات فراغت به اجرای بازی های محلی می پردازند که معروف ترین آن ها گرزان است. این بازی 8 نفر بازیکن دارد که بازیکنان در مربعی که بر روی زمین ترسیم می گردد قرار می گیرند . در وس ط این مربع چاله ای واقع شده است که چهار گُرز در داخل چاله قرار می دهند . سپس چهار نفر در خط دفاع به حفاظت از گرزها می پردازند و چهار نفر که در خارج از مربع هستند برای تصرف گرزها به افراد داخل مربع حمله می نمایند . چنانچه پیروز به تصرف گرزها شوند به حمله خود با گرز ادامه می دهند و افراد مدافع آن ها را از خود دور می نمایند . سایر بازی های رایج در این روستا عبارتند از قاوقاوان و توقا . از صنایع دستی و هنری روستای شالان می توان به جاجیم، موج، گیوه و توپ دوزی اشاره نمود. موسیقی در میان مردم روستای شالان مانند سایر نقاط کردنشین اهمیت فراوانی دارد و استفاده از شمشال و دف در اجرای مراسم مذهبی بسیار متداول است.

شمشال نوعی ساز بادی از جنس فنر است که به نی شباهت دارد، این ساز با نوایی سوزناک و گیرا نواخته می گردد . پوشاک مورد استفاده مردان روستای شالان عبارتند از سربند، کلاه، عرق چین، کُوله بال، قبا، سُمخه ، شال، سَلته ، جافی ، جوراب و گیوه و پوشاک زنان این روستا نیز شامل سربند، زیرپوش، کلنجه ، پیراهن، یل، قبا، روپوش و جافی است. از انواع غذاهای متداول روستا می توان به شلم اشاره نمود که ترکیبی از آب انار، گندم نیمکوب ، سبزیجات معطر و مغز گردو است. کولیره نیز نوعی نان محلی مرکب از آرد گندم، جو و ذرت است که بر روی ساج پخته می گردد . بعلاوه قیسی که ترکیبی از نخود، آب گوجه فرنگی ، پیاز و کمی برنج است، یکی دیگر از غذاهای محلی روستای شالان است.

مسیر دسترسی به روستای شالان

روستای شالان در 23 کیلومتری شهر سرپل ذهاب، 33 کیلومتری کرند غرب و 140 کیلومتری کرمانشاه واقع شده است. دسترسی به این روستا به وسیله شهرهای سر پل ذهاب، قصر شیرین، گیلان غرب و کرند غرب، با جاده های آسفالت و مناسب امکان پذیر است.