واکنش روسیه به احتمال تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در آسیای مرکزی - مجله سی نوا

همراه دور زمین باشید و با تور روسیه از کاخ کرملین دیدن کنید و در شهرهای زیبای مسکو و سوچی گشتی بزنید و خاطرات زیبایی برای خود رقم بزنید.

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، دولت آمریکا طی ماه های گذشته به صورت رسمی اعلان خروج تدریجی نیروهای نظامی خود از افغانستان را اعلام نموده بود. طی هفته های اخیر نیز به نظر می رسد فرایند مقدماتی اجرای این اقدام شروع شده است. در همین حال دولت آمریکا در یک شوآف سیاسی و امنیتی، شماری تحرکات نظامی نظیر استقرار بمب افکن های بی52 در پایگاه نظامی خود در قطر را به بهانه تامین امنیت فرایند خروج نیروها صورت داده است. بنا بر اطلاعیه دولت آمریکا، خروج این نیروها از تاریخ 11 سپتامبر 2021 شروع خواهد شد.

در همین حال واکنش مقامات افغانستان و بعضی کشورهای منطقه به این موضوع نیز جالب توجه است. مقامات رسمی افغانستان و همچنین تحلیل گران این اقدام برای خروج یک باره را غیرمسئولانه دانسته و از جمله پیامدهای آن را بازگشت بی ثباتی به افغانستان مطرح نموده اند. درواقع، حضور حدودا دو دهه ای آمریکا در افغانستان نه تنها منجر به تحقق اهداف از پیش اعلام شده نشد، بلکه خروج یک باره این نیروها ممکن است شرایط را به مراتب بدتر از قبل کند.

احتمال تاسیس پایگاه نظامی در آسیای مرکزی

هم زمان با شروع خروج نیروهای آمریکا از افغانستان، رسانه های آمریکایی موج رسانه ای جدیدی را مبتنی بر احتمال تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در آسیای مرکزی در پیش گرفتند. بر اساس تحلیل های ارائه شده، این پایگاه نظامی درواقع یک آلترناتیو برای پشتیبانی احتمالی از دولت افغانستان و دیگر نیروهای مورد حمایت آمریکا در افغانستان خواهد بود. همچنین این پایگاه نظامی به عنوان یک بستر همکاری مشترک با کشورهای آسیای مرکزی برای تامین امنیت نوار شمالی افغانستان محسوب می گردد.

این موضوع به ویژه به دلیل تحرکات امنیتی اخیر در بعضی ولایت های شمالی افغانستان نظیر بلخ با استقبال کشورهای آسیای مرکزی نیز روبرو شده است. در همین حال مقامات روسیه و کشورهای آسیای مرکزی در کنار سازمان های امنیتی منطقه ای، بارها در مورد فعالیت های مشکوک و پنهانی گروه های تروریستی در این مناطق هشدار داده اند. مقامات روسیه به طور تعیین بر روی گروه دولت اسلامی خراسان به عنوان یکی از زیرمجموعه های داعش که گفته می گردد هزاران نیرو در افغانستان دارد، هشدار داده اند. این تحولات نگرانی خاص روسیه و کشورهای آسیای مرکزی را برانگیخته است.

لازم به ذکر است بعضی سناریوهای بدبینانه نیز مبنی بر نقش افغانستان به عنوان بستر جدیدی برای احیاء داعش وجود دارد. بر این اساس، با شکست داعش در سوریه و عراق به واسطه مجاهدت های محور مقاومت، کشورهای حامی این گروهک تکفیری-تروریستی در صدد احیاء آن در ژئوپلیتیک دیگری از دنیا برآمدند. طی ماه های اخیر که خبرهای متعددی از عملیات داعش در مناطقی در آفریقا شنیده می گردد، برآورد ها در مورد فعال شدن مجدد این گروه در افغانستان نیز شدت گرفته است. خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان نقطه شروع این فرایند محسوب می گردد.

گزینه های احتمالی برای میزبانی از پایگاه نظامی آمریکا

اگرچه تا به امروز به طور قطعی نامی از کشوری که میزبان پایگاه نظامی آمریکا در آسیای مرکزی خواهد بود برده نشده است، اما در وهله نخست می توان ادعا کرد ترکمنستان یقینا چنین کشوری نخواهد بود. این کشور به دلیل پذیرش اصل بی طرفی و تصویب آن در سازمان ملل متحد در سال 1996، اساسا به لحاظ حقوقی امکان میزبانی از پایگاه نظامی خارجی را نیز ندارد. با این حال کشورهای دیگر به نظر می رسد گزینه های بالقوه ای برای این امر باشند.

نیویورک تایمز در گزارشی که اخیرا به نقل از بعضی مقامات آمریکایی منتشر نموده، از سه کشور قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان به عنوان گزینه های احتمالی میزبانی از پایگاه نظامی آمریکا یاد نموده است. به گفته بعضی منابع رسانه ای دیگر، بعضی رایزنی ها میان مقامات آمریکایی و کشورهای مذکور نیز اخیرا با هدف تاسیس همین پایگاه نظامی انجام شده است. مذاکرات با وزرای خارجه کشورهای منطقه که هفته گذشته در چارچوب پلتفورم 1+5 برگزار گردید، یکی از بسترهایی است که برای این امر مطرح می گردد.

در همین حال مساله دیگری که در مورد دو کشور قزاقستان و تاجیکستان مطرح شده، عضویت این کشورها در سازمان پیمان امنیت دسته جمعی است. این کشورها در حال حاضر میزبان پایگاه های نظامی روسیه و شبکه های مشترکی از تاسیسات دفاعی هستند. طبیعتا تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در این دو کشور مستلزم شرایط پیچیده تری نظیر موافقت سازمان پیمان امنیت دسته جمعی است. با این حال ازبکستان که در حال حاضر عضو این سازمان امنیتی منطقه ای نمی باشد، به نظر می رسد شرایط آماده تری را برای این امر در اختیار دارد. ازبکستان پیش تر نیز در سال 2001 میزبان یک پایگاه نظامی آمریکا در قارشی خان آباد بود.

واکنش های روسیه

در ماه مارس امسال زمانی که جو بایدن رسما خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان را بیان کرد، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در واکنشی صریح، این اقدام را خلاف توافقات قبلی با طالبان عنوان نموده بود. رسانه های روسیه نیز به طور مشابه ضمن استقبال از خروج آمریکا از افغانستان و تاکید بر شکست استراتژی این کشور طی دو دهه اخیر، نوعی نگرانی از این فرایند را در زمینه افزایش بی ثباتی ها عنوان نمودند.

با این حال شاید نخستین واکنش جدی روسیه را بتوان رزمایش مشترک با نیروهای تاجیکستان در جنوب این کشور در نظر گرفت. در این رزمایش که با حضور قریب به 50 هزار نیروی نظامی برگزار گردید، به طور ویژه در حوزه عملیاتی به مقابله با نیروهای فرضی که از مرزهای افغانستان عبور می کردند، متمرکز بود. بخش مهمی از تجهیزات پایگاه 201 روسیه در جنوب تاجیکستان در کنار هزاران افسر و سرباز ارتش روسیه در این رزمایش مشارکت داشتند.

با این حال، اندکی پس از آن سفر سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه به آسیای مرکزی بود که به عنوان یک واکنش روسیه توجهات رسانه ها را به خود جلب کرد. خبرگزاری آکی پرس با انتشار گزارشی، این سفر شویگو به کشورهای تاجیکستان و ازبکستان را درحقیقت واکنشی در ارتباط با ریسک های ناشی از خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان عنوان نمود. به همین دلیل خبرگزاری تاس نیز به نقل از شویگو در ملاقات با مقامات ازبکستان، آماده شدن برنامه مشارکت استراتژیک نظامی دو کشور برای سال های 2021 تا 2025 را در ملاقات وزرای دفاع دو کشور منتشر نموده است. این موضوع در صورت اجرایی شدن می تواند بر تاسیس پایگاه احتمالی آمریکا در ازبکستان تاثیرگذار باشد.

در ادامه سفر منطقه ای شویگو، وزرا دفاع سازمان امنیت دسته جمعی نشست مشترکی را نیز در شهر دوشنبه برگزار کردند. شویگو در تاجیکستان همچنین ضمن ملاقات با شیرعلی میرزا، همتای تاجیکستانی خود، یک موافقتنامه راهبردی در زمینه نظام یکپارچه منطقه ای در حوزه دفاع هوایی به امضا رساند. بر این اساس، احتمالا شبکه پدافندی روسیه در تمام قلمرو تاجیکستان نیز فعال خواهد شد. لازم به ذکر است پیش از این نیز در سال 2019 یک سامانه پدافندی اس-300 در چارچوب توافقات پیشین در تاجیکستان مستقر شده بود.

در مجموع می توان نگرانی های مضاعف روسیه را از تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در منطقه آسیای مرکزی را که حوزه منافع استراتژیک این کشور است، به خوبی از این واکنش ها درک کرد. با این حال، در آینده این مذاکرات سیاسی و امنیتی آمریکا با کرملین و نیز کشورهای آسیای مرکزی است که امکان تاسیس و یا عدم تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در این منطقه و نیز جزئیات عملیاتی مربوط به استقرار آن نظیر محل استقرار، سطح نیروها و تجهیزات و دامنه آزادی های عملیاتی آن، تعیین خواهد نمود.